FLASH NEWS
In the Viking pantheon of gods
2025-07-17 18:59:49 / MISTERE&KURIOZITETE
The Norse gods are a world apart from their southern counterparts. Unlike the beautiful, distant, and immortal deities of Greek myth, the Norse gods "get their hands dirty" with the mud of human existence and share all our tendencies, contradictions, and failures.
Together with their human allies, they are embroiled in an existential conflict with the giants and monsters of the Norse imagination and fight to impose their will on a chaotic world.
What stands out most is the fact that they will fail in their attempt to defend their civilization and will lose the final battle against the giants.
They can delay the inevitable for a while, but there is no escape from the fate set in motion by the violent creation of the world itself.
The Norse story of the creation of the world, at least as told by the 13th-century mythographer Snorri Sturluson, shows that fire and ice meet in the empty void of Ginnungagapi.
The heat emanating from the first kingdom of Muspelheim melts the ice coming from Niflheim, and in the mists of this intermediate space, the first being appears – a giant named Ymir.
Ymir creates new giants from the sweat of his armpits and from his crossed legs, and is fed by a cow, which also materializes from the mists.
The first gods owe much to this cow, as she licked them and stripped them of the salty ice. But the sources say nothing about what happened to her, when the grandchildren of these first gods – three brothers – joined forces and killed Ymir, dismembering him and using his body parts to build the world: a skull for the sky, bones for the mountains, hair for the forests and brains for the clouds.
It is a violent beginning to the creation story, and in many ways, it is an act that casts a shadow over the entire history of the Norse gods, who expect – and know – that the world will end with the giants' final and devastating revenge for the murder of Ymir.
One of these three brothers has a name that sounds familiar to most: Odin, the one-eyed god.
His brothers leave the scene after creating the dwarves from the worms that wriggled in Ymir's rotting flesh and from a piece of wood washed up on the shore, but Odin remains.
He takes his place as the father of the gods and as a symbol of the relentless quest for knowledge. Indeed, what Odin seeks is not wisdom for wisdom's sake, but a way to avoid the inevitable fate of his family.
The fact that the Norse peoples gave Odin the role of patriarch – the closest thing Norse mythology has to a Zeus – may reflect the significance that leadership had for them in the Viking Age.
Odin is not a revered figure.
Ai është një krijues, pa dyshim, që i jep jetë njerëzve të parë dhe ndërton vetë strukturën e botës, por shumicën e kohës në legjendë ai është më i angazhuar për t’u marrë gjigantëve pasuritë e tyre, për t’u përfshirë në gara me enigma që vetëm ai mund t’i fitojë, për të kryer tradhti bashkëshortore (dhe gjëra edhe më të rënda) dhe për të sakrifikuar pjesë të trupit të tij për të shtuar urtësinë e vet.
Ai është kampion i heronjve njerëzorë, por edhe në këtë aspekt është i paqëndrueshëm, dhe çdo gjë që bën, e bën për të fituar avantazh për veten. Ai është i lidhur ngushtë me klasat aristokratike dhe priftërore, dhe është më së shumti i famshëm për faktin që udhëheq Valhallën, ku valkiriet e tij mbledhin luftëtarët e rënë për t’i bërë të hanë e të luftojnë nën syrin e tij vigjilent.
Nuk është rastësi që kafshët e lidhura me të – dy korbat e tij, ujqërit e tij të përkëdhelur, dhe shqiponja në të cilën shndërrohet për të shpëtuar përmes një mashtrimi në vendin e gjigantëve – janë gjithashtu kafshë lufte në traditën veriore, ato që ushqehen me kufomat e të vdekurve në betejë.
Odini shpesh shfaqet i maskuar, i veshur me mantel dhe kapuç, dhe nuk është e vështirë të mendosh se ata që e adhuronin, ndoshta nuk do të ndiheshin plotësisht të bekuar po t’u shfaqej ai… ky plak i zgjuar dhe dinak.
Thori është biri i Odin-it dhe, ndonëse shpesh përshkruhet si perëndia e bubullimës, ai shfaqet më shumë si mbrojtës i perëndive dhe njerëzve: duke mbajtur larg gjigantët me forcën e tij të jashtëzakonshme dhe super-armën e tij: çekanin Mjöllnir. Thori është një personazh veprimi dhe shpesh përdor dhunën përpara se të mendojë për pasojat. Kjo ka bërë që ai të paraqitet si i trashë dhe i avashtë, por ai përdor edhe zgjuarsinë në disa raste, si kur fiton një garë me një xhuxh që kërkonte dorën e vajzës së tij.
Megjithatë, për pjesën më të madhe, është forca dhe vrulli i tij që dominojnë në tregimet që kanë mbetur, qoftë duke u përleshur, duke peshkuar Gjarprin e Midgardit nga oqeani për t’i dhënë një mësim, apo duke u përballur me vizitorë gjigantë të padëshiruar. Nuk është çudi që në epokën vikinge adhuruesit mbanin varëse në formën e çekanit të Thorit për të kërkuar mbrojtjen e tij.
Ka prova që tre perënditë më të rëndësishme të adhuruara nga popujt nordikë kanë qenë Odini, Thori dhe Freyri. Ata shfaqen së bashku në disa vepra arti nga epoka e Vikingëve, përfshirë një gur runik në Suedi, ku mund të identifikohen nga objektet që mbajnë në dorë: një heshtë, një çekiç dhe një drapër. I fundit nga këta perëndi, Freyri, vjen nga një familje tjetër, e ndryshme nga dinastia e gjerë e Æsirëve të udhëhequr nga Odini. Të dy, Freyri dhe motra e tij Freyja, i përkasin familjes Vanir të perëndive, e cila lidhet veçanërisht me fuqinë rigjeneruese, pjellorinë dhe begatinë.
Freyja është e njohur për shthurjen e saj, por e vetmja herë kur kjo paraqitet negativisht është në poemën “Fyerjet e Lokit” (që është parë si një tallje kristiane ndaj perëndive). Ajo dëshirohet nga gjigandët, ndoshta për shkak të lidhjes së saj me pjellorinë, dhe mbrohet po aq xhelozisht nga perënditë – por nuk kontrollohet nga askush. Ajo lidhet me macet në mitologji, pasi ka atë pavarësi të egër dhe prirjen për t’u tallur me dashnorët e saj. Fakti që ajo qan me lotë të artë për bashkëshortin e saj të humbur prej kohësh, ndoshta tregon një anë tjetër të kësaj perëndeshë kaq të fuqishme.
Freyri është kundërpeshë mashkullore e Freyjës, i lidhur me pjellorinë dhe të korrat. E vetmja histori e plotë që ka mbijetuar për të, nuk e paraqet në një dritë të mirë, pasi përfshin dërgimin e një shërbëtori për të kërcënuar një gjigande të bukur që të martohet me të kundër vullnetit të saj. Megjithatë, ai ndoshta ka qenë po aq i rëndësishëm sa Thori për popullsinë rurale të Skandinavisë, ku të korrat e mira ishin thelbësore për mbijetesën gjatë dimrit të gjatë.
Loki nuk duket të jetë adhuruar si perëndi: ka madje dyshime nëse ai është perëndi, duke qenë se i ati ishte nga raca e gjigandëve (një tabu e qartë në botën e mitologjisë nordike). Ai luan shumë role të ndryshme në rrëfimet që kanë mbijetuar — nga një ndihmës i mençur dhe i shkathët i Thorit, në një figurë dinake dhe hakmarrëse që krijon kaos thjesht për kënaqësinë që kjo i jep.
Ndonjëherë ky kaos sjell edhe të mira – prerja e flokëve të perëndeshës Sif çon në krijimin e gjashtë dhuratave të çmuara për perënditë si kompensim – por veprimet e tij janë gjithashtu thellësisht të dëmshme. Akti i tij më famëkeq është organizimi i vrasjes së perëndisë ‘së përsosur’, Baldr, me një shigjetë prej druri thane, pas së cilës Loki bëhet i përbuzur, i burgosur nën një gjarpër që i pikonte helm mbi trup deri në fundin e botës.
Ai është gjithashtu thellësisht i përfshirë në fundin e botës, duke qenë babai i disa prej përbindëshave që do të sulmojnë perënditë dhe do të shkatërrojnë Asgardin, në përballjen përfundimtare, me vetë Lokin që merr pjesë në anën e gjigandëve.
Mitologjia nordike nuk i shmanget aspak anës së errët dhe të ashpër të ekzistencës njerëzore: miti i origjinës së poezisë, për shembull, përfshin pështymë, gjak, të vjella dhe jashtëqitje. Perënditë nordike gjithashtu sakrifikojnë trupin e tyre në mënyra që perënditë greke nuk e bëjnë. Shumë prej tyre u mungojnë pjesë të trupit: Týr, një perëndi luftëtare (emri i të cilit në anglisht lidhet me ditën e martë – Tuesday), është i njohur për faktin se vuri dorën në gojën e ujkut Fenrir dhe ai ia kafshoi deri në kyç.
Heimdall, rojtar i perëndive dhe urës ylber që çon në Asgard, duket se ka sakrifikuar një vesh për të fituar dëgjimin e tij mbinjerëzor dhe përshkruhet nga Snorri si me dhëmbë të artë. Höðr, biri i Odinit dhe vrasësi fatkeq i Baldr-it, është i verbër. Mímir është thjesht një kokë e ruajtur, por vazhdon t’i japë dije Odinit. Një nga karakteristikat e dallueshme të perëndive nordike është se këto ndryshime nuk paraqiten negativisht, përkundrazi – shpesh vlerësohen.
Sjelljet e tyre janë gjithashtu thellësisht njerëzore. Zoti i detit Njörð dhe gjigandja e maleve Skaði janë të bllokuar në një martesë të palumtur dhe plot mërira. Frigg, perëndesha më e fuqishme (dhe ende e nderuar përmes ditës së premte në anglisht – Friday, apo Frigg’s Day), thuhet se zotëron magji të fuqishme dhe ndihmon në lindje. Ajo është një nënë mbrojtëse për djalin e saj Baldr, edhe pse zihet vazhdimisht me bashkëshortin e vet të pabesë, Odinin. Freyr dhe motra e tij Freyja janë lindur nga incesti, dhe ndoshta edhe vetë e kanë praktikuar këtë tabu.
Sado të diskutueshme të jenë këto sjellje, ato zbehen përballë mënyrës se si perënditë trajtojnë gjigandët. Perënditë mashtrojnë, vjedhin dhe kryejnë akte dhune të pajustifikuara kundër paraardhësve të Ymir-it: autoriteti i tyre nuk buron nga ndonjë superioritet moral apo ndonjë fuqi mbinatyrore e mrekullueshme, por nga pozicioni i tyre si mburoja përballë një force edhe më shkatërruese: kaosi i natyrës.
Marrëdhënia mes perëndive dhe gjigandëve është më e ndërlikuar se një betejë e thjeshtë midis së mirës dhe së keqes. Gjigandët ndonjëherë përshkruhen si një qytetërim më primitiv dhe shpesh lidhen me një teknologji më të vjetëruar: gjigandi Hrungnir përdor një mburojë prej guri dhe një gur gërryes kundër çekanit metalik të Thor-it, për shembull. Por ata gjithashtu zotërojnë objekte që perënditë i dëshirojnë dhe duket se nuk janë në gjendje t’i krijojnë vetë, si një kazan gjigant për të zier birrë, dhe kanë mençuri që vjen nga një epokë më e hershme.
Më të dëshiruarat nga të gjitha janë gratë gjigande, të cilat merren për gra dhe kështu “ngrihen” në pozitën e perëndeshave. Shembuj të kësaj janë nëna e Thor-it, Jörd, dhe gruaja e Freyr-it, Gerd. Këto martesa të përziera sugjerojnë diçka më tepër se një konflikt – një lloj marrëdhënieje midis fiseve, me perënditë në një pozitë më të lartë.
Megjithatë, kjo injoron dinamikën që shihet në të gjithë mitologjinë mbi lidhjen e ngushtë mes gjigantëve dhe forcave të natyrës: ujëra të rrëmbyeshëm, dete të trazuara, terrene shkëmbore, fusha të mbuluara nga lava e ngrirë, zjarre pyjore. Nëse gjigantet pranohen në familjen e perëndive, kjo mund të jetë një njohje e fuqisë së këtyre forcave dhe dëshira për t’i vënë nën kontroll.
Një episod veçanërisht ndriçues është kur Thori përpiqet të kalojë një lumë që është fryrë nga një gjigante, e cila urinon në rrjedhën e sipërme: ai hedh një shkëmb dhe në mënyrë eufemistike “mbyll burimin”. Ky është një ilustrim i drejtpërdrejtë i faktit se përrenjtë malorë përsonifikoheshin si gjigante, dhe se perënditë përdornin një forcë mashkullore për të kontrolluar këto forca të rrezikshme. Është e lehtë të imagjinosh udhëtarët nordikë që i luteshin Thorit përpara se të kalonin një përrua po aq të rrezikshëm.
Nëse kjo dinamikë duket e dhunshme dhe shfrytëzuese, kjo ndodh sepse është e tillë: perënditë kontrollojnë një botë natyrore të feminizuar për të përfituar nga fuqia e natyrës, duke e mbajtur njëkohësisht nën kontroll. Në një botë ku një breshër mund të shkatërrojë të korrat, ose një zjarr në vatër mund të djegë një vendbanim të tërë, iluzioni i kontrollit që ofronin perënditë duhet të ketë qenë ngushëllues. Megjithatë, është e gabuar të mendohet se ky raport mes perëndive dhe gjigantëve është thjesht një marrëdhënie shfrytëzimi pa pasoja.
Popujt nordikë ishin shumë të vetëdijshëm se kontrolli mbi natyrën ishte në fund vetëm një iluzion dhe se fati i perëndive ishte i parathënë: mposhtja.
Autori i “Lord of the Rings”, J.R.R. Tolkien, e përshkroi forcën e “imagjinatës mitologjike nordike” si të ngritur mbi faktin që ata i dhanë fitore përbindëshave të tyre dhe gjetën një “zgjidhje të fuqishme por të tmerrshme”.
Ragnarök, fati përfundimtar i perëndive, është në shumë drejtime një rivendosje e balancës së dhunës kundër gjigantëve me të cilën filloi bota, dhe një hakmarrje e vonuar për shfrytëzimin e paqëndrueshëm të botës natyrore. Do të kishte një betejë përfundimtare, në të cilën forcat e kaosit do të fitonin mbi aleancën e perëndive dhe heronjve njerëzorë, dhe do të shkatërronin botën.
Nuk kishte asnjë shpëtim nga ky fat, por kjo nuk i ndaloi së provuari. Odini dërgoi Valkyriet e tij për të zgjedhur më të guximshmit ndër luftëtarët e rënë, për t’iu bashkuar atij në Valhalla dhe për t’u përgatitur për betejën që do ta humbnin.
Megjithëse ky koncept, dhe bota që e shoqëronte, është cilësuar si fatalist, ndoshta ishte më i ndershëm sesa disa sisteme të tjera besimi. A nuk janë rrëfimet moderne të apokalipsit, në thelb, një përsëritje e po të njëjtit motiv?
Apokalipsi nordik nis me atë që përshkruhet më së miri si një shthurje e madhe shoqërore: ligjet dhe sjelljet shpërbëhen, vëllezër vrasin vëllezër në luftëra të mëdha, inçesti është i shpeshtë dhe lidhjet e gjakut shkatërrohen.
Pason një dimër i madh trevjeçar, i përshtatshëm për botën veriore nga e cila kanë lindur këto mite. Ujqër të mëdhenj do të përpijnë diellin dhe hënën, tërmetet do të thyejnë të gjitha prangat – përfshirë ato që mbajnë Lokin dhe bijtë e tij, ujkun përbindësh Fenrir dhe gjarprin e Midgardit – të cilët prej kohësh kanë qenë të mbyllur në det.
Qielli çahet dhe bijtë e Muspell-it vërshojnë nëpër hapjen që ka krijuar Surti, një gjigant zjarri me një shpatë përflakur. Ata arrijnë në Asgard nëpërmjet urës së ylberit, duke e djegur atë gjatë kalimit. Një varkë prej thonjve të të vdekurve sjell forca të tjera përbindëshe në lojë, dhe beteja që pason do të shohë shumicën e perëndive të vriten: Odini nga ujku Fenrir, Thori nga Gjarpri i Midgardit, Freyri nga Surti. Loki dhe Heimdalli luftojnë deri në vdekje në anë të kundërta, dhe Tiri bie nga qeni përbindësh Garm.
E gjithë bota përfshihet nga flakët, yjet fshihen dhe bota fundoset në oqean – vetëm për të rilindur si një tokë e gjelbër, e trashëguar nga pak fëmijë të perëndive që mbijetojnë nga katastrofa.
Nuk është e qartë nëse kjo rilindje e një bote të pastruar ofron mundësinë që gjërat të bëhen ndryshe herën e dytë, apo nëse cikli i shfrytëzimit dhe hakmarrjes katastrofike do të përsëritet përgjithmonë – një dinamikë e pandarë nga jeta, ashtu si stinët në veri.
Njohuritë tona për perënditë nordike vijnë pothuajse ekskluzivisht nga shkrimtarë të krishterë, veçanërisht nga Snorri Sturluson, një poet, politikan dhe historian islandez që shkruante në gjysmën e parë të shekullit të 13-të. Ndërsa ishte i përkushtuar për të dokumentuar historitë që qëndronin në themel të mjeshtërisë poetike, ai nuk ishte vërtet i interesuar për mënyrën se si paraardhësit adhuronin perënditë e tyre. Disa nga boshllëqet që lë në tregimin e tij sugjerojnë se ai e shmangte qëllimisht gjithçka që mund të interpretohej si praktikë rituale ose adhurim pagan.
Për shembull, edhe pse me shumë gjasa e njihte tregimin, ai nuk e përmend vetëflijimin e Odin-it për të fituar njohurinë e rúnave, ndoshta sepse kjo ishte shumë e lidhur me adhurimin pagan. Ose ndoshta tregimi ishte shumë i ngjashëm me narrativën e kryqëzimit për të qenë ngushëllues – pasi Odin-i shpohet me një heshtë dhe privohet nga ushqimi dhe pija, ndërsa qëndron i varur nga një pemë e vdekjes.
Është hamendësuar se kjo mund të ketë qenë mënyra se si bëheshin flijime në nder të Odin-it, por nuk ka mjaftueshëm të dhëna për të mbështetur këtë. Edhe sagat nuk janë shumë të besueshme kur bëhet fjalë për përshkrimin e praktikave pagane shekuj më parë.
Ka referenca për faltore dhe tempuj të kushtuar perëndive, si dhe për festa të mbajtura për të shënuar raste të ndryshme. Një figurë druri e perëndisë Freyr është shëtitur nëpër fshatra me një karrocë, sipas një sage të vonshme. Rrëfimet për konvertimin e Islandës thonë se paganëve u ishte dhënë e drejta të vazhdonin të hanin mish kali dhe të ekspozonin foshnjat (të braktisnin foshnjat e padëshiruara për të vdekur në të ftohtë), duke sugjeruar se këto praktika ishin të rëndësishme për fenë e vjetër.
Një tjetër traditë që përmendet shpesh në sagat është bartja e të ashtuquajturve ‘shtylla të fronit të lartë’ (ndoshta figura hyjnish të veçanta) në anijet e atyre që emigronin drejt Islandës, duke i hedhur ato në det dhe duke themeluar një vendbanim atje ku ato dilnin në breg.
The chronicler Adam of Bremen was writing in the 1080s, at a time when the worship of the old gods was still very much alive in Sweden, and he describes a pagan temple centered around seated statues of Odin, Thor, and Freyr, which may have also been present on a smaller scale in halls and homes throughout Scandinavia.
There is reason to be skeptical of some details of his account, but the mention he makes of a statue of Fricco (or Freyr) is consistent with a small statue discovered in Rällinge, in central Sweden.
Both forms of cremation and burial – including burial on ships – were practiced. Sometimes these burials were lavish ceremonies, involving animal sacrifice, dressing the deceased in ornate clothing, and placing valuables in the tomb, ranging from weapons to personal care sets.
The famous ship burials, such as those at Oseberg and Gokstad, were perhaps the grandest of all and were reserved only for the most important people in society. Because some individuals were buried within ship shapes (with stones set in the shape of a ship) and because some scenes from the Viking period appear to show the dead sailing in ships, it has been suggested that the ship was an important symbol of the transition from death to life and vice versa.
Perhaps the most detailed description we have of pagan burial practices comes from an unlikely source: an emissary from Baghdad to the peoples around the Volga River. Ibn Fadlan's description of his time among the Rus* (Scandinavians who had occupied the river routes from the Baltic to the Black Sea) includes a famous account of a ship burial. This involves the sacrifice of several animals (including two horses that are run until they are covered in sweat before being slaughtered), as well as a human sacrifice of a slave who volunteers to be killed by an old woman—known as the Angel of Death—after having sexual intercourse with the most important person present and standing three times on a doorframe to see beyond this life. P
Whether voluntary or not, the description of the murder is macabre: the girl, drunk, drowns as the “Angel of Death” stabs her between the ribs, while the men beat their shields to muffle their screams. The ship and the place where this terrible spectacle takes place are burned, and a mound is built on the ashes.
It is not known what role the gods played in these funeral rites, but burial with weapons would certainly allow fallen warriors (einherjar) to use these swords and spears in Valhalla, when they celebrated and trained with other einherjar in preparation for the final battle alongside Odin, Thor, and Tyr. / bota.al
Happening now...
The Ukraine summit that ignored the tough questions
Nga Owen Matthews, SPECTATOR
ideas
top
Alfa recipes
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128