FLASH NEWS
Edi Rama's liberal dictatorship
2025-07-29 15:57:53 / IDE
At first glance, the concept of "liberal dictatorship" seems paradoxical since it is impossible for us to separate liberalism, as respect for procedure, for personal freedoms and human rights, for the opposition (minorities), for the separation of powers, and for free elections, from democracy.
And yet these two concepts have not always been conceived together. On the contrary, important thinkers of liberalism, such as John Stuart Mill or Tocqueville, viewed democracy with fear as a source of tyranny of the majority and the gravedigger of liberalism.
Therefore, liberalism and democracy in the 19th century were still seen as two different phenomena or political ideologies. In fact, 19th century Britain was a fairly liberal but not very democratic political system. There was respect for some personal freedoms, freedom of the press, separation of powers, a judicial system independent of the executive, but democracy was limited to a very narrow electorate.
Today our political system finds itself in a similar, though not identical, situation, where democracy is dying on the threshold of a Prime Ministerial Republic, leaving behind a liberalism that in the absence of democracy simply serves to consolidate the Prime Ministerial dictatorship. We are therefore in the paradoxical situation of an Albania that has never had so much liberalism and so little democracy as it does today.
Let us understand, when I say that Albania has never had so much liberalism as today, I do not mean that liberalism in Albania has triumphed in politics or society (or that Rama is more liberal than Fatos Nano). The violation of human rights by our state administration, in work, in life, in detention or in property, continues to be very worrying. Arbitrariness continues to rule the life of the Albanian citizen and freedom still remains a dream.
And yet compared to the recent past, not to mention communism, Albania has made considerable steps towards a more liberal political system. The separation of executive power from the judiciary, and the independence of the latter from politics, although not perfect, is much greater today than yesterday. The arrest of such a high and important number of officials of the ruling party has never happened before by a judicial system that can be accused of many things but not that it is simply an extension of the executive.
Respect for the opposition, opposition and civic protest, or even freedom of expression and the opportunity to criticize the government, although still problematic, are much more consolidated today than yesterday. The idea that oppositionists or citizens who protest in the square against the government could be violated by the government is almost unimaginable today, even though yesterday it was a tragic reality.
Ashtu sikurse edhe procesi zgjedhor sot është në shumë aspekte i pakrahasueshëm jo vetëm më atë të viteve 1990 por edhe me proceset zgjedhore të shekullit 21. Mjafton të shikosh hapjen e kutive të votimit në zgjedhjet e fundit parlamentare dhe ta krahasosh me zgjedhjet e vitit 2009 kur qeveria refuzoi hapjen e një pjese të vogël të kutive që mund të ndryshonin rezultatin.
Natyrisht që proceset tona zgjedhjore kanë ende shumë probleme, që nga përdorimi i administratës, presioneve, krimit apo klientelizmit. Ama fakti që në zgjedhjet e fundit parti të vogla dhe pa komisioner arritën të marrin mbi një qind mijë vota tregon se proceset zgjedhore në Shqipëri, të paktën nga ana formale dhe procedurale, janë sot shumë më mirë se dje kur vota e partive të vogla vidhej në bashkëpunim nga dy partitë e mëdha. E thënë shkurt përmirësimet formale apo procedurale të sistemit tonë politik, që kanë të bëjnë me dimensionin e tij liberal, janë sot një realitet i prekshëm.
E megjithatë, që nga rënia e komunizmit, kurrë nuk kemi pasur më pak demokraci në Shqipëri se sa sot, qoftë në nivel qendror, qoftë në nivel lokal, qoftë brenda partive politike. Ky është paradoksi i diktaturës liberale që ka ndërtuar kryeministri Rama, kuptohet me ndihmën e çmuar të berishizmit dhe të sistemit tonë mediatik.
Koncepti i diktaturës vjen nga fjala latinishte dictare, diktoj në shqip. Sot qeverisja në Shqipëri diktohet pothuajse tërësisht nga kryeministri Rama, qoftë në nivel qendror qoftë në nivel lokal. Vendim i fundit i Ramës për të shkarkuar të gjithë drejtorët e bashkive ku ka fituar PS-ja, dhe largimi i tyre nga detyra, tregoi se në Shqipëri nuk kemi më pushtet vendor, apo demokraci lokale, por vetëm pushtetin e Ramës.
Bëhet fjalë për një pushtet tërësisht të pakontrolluar dhe të pakufizuar jo vetëm nga pushteti vendor por edhe nga parlamenti apo Partia Socialiste. Me ndryshimet kushtetuese të vitit 2008 dhe me listat e mbyllura të deputetëve Parlamenti dhe Partia Socialiste janë kthyer në masha të kryeministrit Rama. Pa përmendur Presidencën apo Këshillin e Ministrave që janë tashmë institucionet më anonime të Republikës Rama.
As Paralamenti, as Partia Socialiste dhe aq më pak Këshilli i Ministrave, nuk e luajnë tashmë rolin e tyre të mëparëshëm si forume ku diskutoheshin, debatoheshin por edhe korrigjoheshin politikat e pushtetit. Ndaj sot qeverisja socialiste është reduktuar tek diktati i kryeministrit Rama. Po të kemi parasysh pushtetitn e gjerë parlamentar dhe lokal që kanë socialistët sot, i bie që jemi de facto në një qeverisje autoritare dhe për pasojë aspak demokratike, kolegjiale apo transparente.
Problemi më shqetësues është se qeverisja autoritare po transformohet tashmë në diktaturë politike sepse ka betonizuar atë që Klaud Lefort e quante “vendi bosh i pushtetit”. Sipas Lefort karakteristika e demokracisë, ndryshe nga regjimet totalitare, autoritare apo monarkike, është se pushteti është një vend bosh që nuk është identik me pushtet-mbajtësin, sepse ai mbushet dhe zbrazet vazhdimisht dhe në mënyrë periodike nga pushtet-mbajtës të ndryshëm.
Në Shqipëri sot vendi bosh i pushtetit jo vetëm është mbushur plot por edhe trupëzohet tashmë nga kryeministri Rama, sot dhe nesër. Pas zgjedhjeve të fundit parlamentare dhe refuzimit të Partisë Demokratike të reformohet vazhdimësia në pushtet e Ramës edhe për një mandat tjetër duket gjithnjë e më tepër e paevitueshme.
Shumica që e solli Ramën në pushtet në zgjedhjet e fundit është transformuar gradualisht nga një shumicë fluide, sic duhet të jenë shumicat në demokraci, në një shumicë të ngrirë që nuk lëviz dhe as nuk tranformohet nga zgjedhja në zgjedhje.
Ndërkohë Rama ka ngrirë si në rolin e kryetarit të PS-së edhe në rolin e kryeministrit.
Aq më tepër kur shfarosja e demokracisë lokale dhe e pushtetit vendor redukton shumë mundësinë e lindjes së liderëve apo forcave të reja politike. Në një pjesë të mirë të vendeve demokratike forcat e reja shpesh lindin dhe konsolidohen në nivel lokal përpara se të synojnë pushtetin qendror.
Vetvendosja fitoi Bashkinë e Prishtinës përpara se të fitonte pushtetin qendror. Vetë Edi Rama e krijoi profilin e tij politik në Bashkinë e Tiranës përpara së të synonte pushtetin qendror. Në këtë aspekt pushteti vendor shërben si paradhoma e pushtetit qendror, si për testimin, formatimin edhe për konsolidimin e forcave dhe të liderëve të rinj politik.
Me shkatërrimin e demokracisë lokale dhe të pushtetit vendor Rama ka shëmbur një nga hapësirat më pjellore të rinovimit të politikës shqiptare. Sot edhe nëse një forcë e re politike fiton një bashki të rëndësishme (si Tirana, Durrësi, Shokdra, Vlora apo Elbasani) e ka të pamundur të krijojë një model qeverisje aty sepse kompetencat e pushtetit vendor janë zeruar tashmë, sikurse e ka theksuar me të drejtë kolegu Mero Baze.
Kështu mungesa e demokracisë vendore kombinuar me mungesën e demokracisë partiake riprodhojnë shkretëtirën tonë politike ku kryeministri Rama dikton i qetë nga oazi i tij privat socialist. Nuk është rastësi që Rama ka shembur pikërisht dy urat që e lejuan atë të transformohej nga figurë publike në líder politik, demokracianë lokale dhe demokracianë partiake, për tu transformuar në një lider të pakonkurrueshëm si brenda edhe jashtë PS-së.
Në këto kushte reformat liberale që kanë të bëjnë me forcimin e shtetit të së drejtës (rule of law) jo vetëm nuk e kërcënojnë por e legjitimojnë diktaturën politike të Ramës, e cila përdor rëndom propagandën por jo mekanizmat tipike diktatoriale të dhunës dhe intimidimit ndaj opozitës, mediave apo gjygjësorit. E thënë ndryshe, dhuna dhe intimidimi ndaj opozitës, gjygjësorit apo mediave nuk janë mjetet kryesore me të cilat mbahet në këmbë pushteti aktual, edhe pse ka raste të përdorimit të tyre, sic ishte përplasja me pronarët e Gazetës Panorama.
Kjo është veçantia e diktaturës politike të Edi Ramës, dimensioni i saj liberal, çka e bën atë të paperceptueshme nga Bashkimi Evropian dhe të ndryshme nga Maduro në Venezuelë, nga Orbanizmi në Hungari apo nga Erdoganizmi në Turqi. Ajo nuk fut në burg gazetarë, nuk bën ndryshime kushtetuese për të kapur gjygjësorin (si në Venezuelë, Hungari dhe Turqi). Përkundrazi e ndryshon Kushtetutën për ta bërë gjygjësorin më të pavarur nga ekzekutivi.
Diktatura politike e Ramës nuk dhunon haptas të drejtat politike të opozitës apo të protestuesve të saj (kuptohet me disa përjashtime sic është kufizimi i komisioneve hetimore parlamentare). Ajo nuk i bën presion gjygjësorit për të përcaktuar se kush duhet ta marrë vulën e opozitës. Nuk i urren dhe as i deklaron opozitarët armiq të popullit, sic bëjnë Maduro, Orban dhe Erdogan. Përkundrazi, me përcmim dhe keqardhje i quan cyryk votuesit e opozitës dhe i fton të ftillohen nga përgjumja berishiste dhe të votojnë pushtetin socialist.
Pikërisht për këtë arësye denoncimet që i bëhen pushtetit të Ramës në Bashkimin Evropian bien në vesh të shurdhër. Për BE-në liberalizmi, i kuptuar si shteti i së drejtës, respekt për opozitën politike dhe zgjedhje relativisht të lira, është identik me demokracinë dhe nuk mund të ketë diktaturë liberale.
Si mund të jetë Shqipëria sot më pak demokratike se dje edhe pse ka zgjedhje më të lira se dje, më shumë liri shprehje se dje, më pak gazetarë të arrestuar se dje, më shumë pavarësi të gjygjësorit nga ekzekutivi se dje, më shumë zyrtarë të lartë të arrestuar për korrupsion se dje?
Idea që liberalizmi mund ti shërbejë një diktature politike është e pakonceptueshme nga BE-ja për faktin e thjeshtë sepse fenomene si totalitarizmi partiak, eleminimi i demokracisë vendore dhe bllokimi total i rinovimit të klasës politike nuk ekzistojnë në vendet e BE-së. Ama në kushtet e Shqipërisë fenomene të tilla e transformojnë politikën liberale në instrument të riprodhimit dhe legjitimimit të diktaturës politike të kryeministrit.
Bujaria që shumica socialiste tregon ndaj Berishës për ti dhënë hapësirë në parlament edhe përtej afatit të tij kohor, vetpërmbajtja e pushtetit ndaj protestave të opozitës berishiste përballë kryeministrisë, edhe kur ata godasin dhe dhunojnë policinë me shpresën se do dhunohen prej saj, apo toleranca e qeverisë ndaj televizioneve berishiste, edhe kur financimi i tyre ëshë i dyshimtë, buron kryesisht nga kalkulimi i thjeshtë politik se të gjitha këto aktivitete në fakt e forcojnë pushtetin e Ramës.
Protestat berishiste për vjedhjen e zgjedhjeve, fjalimi opozitar që Berisha përsërit që nga rënia e komunizmit, herë në shesh dhe herë në Kuvend, apo lajmet dhe programet politike të televizionit të familjes Berisha nuk përbëjnë asnjë kërcënim për pushtetin e Ramës. Përkundrazi ai i tregon ato me gisht si provë e qartë e mungesës së alternativës politike berishiste dhe të tolerancës së tij liberale për shtypin opozitar.
Në këto kushte Rama e toleron dhe e përballon me lehtësi forcimin e SPAK-ut dhe goditjet që ai i bën pushtetit socialist sepse ndihet shumë komod përballë opozitës mjerane të berishizmit dhe të partive të vogla që deri tani i kanë hapur gropën vetes. E thënë ndryshe hetimet e SPAK-ut dhe forcimi i këtij institucioni edhe pse tregojnë përditë kalbësimin korruptiv të pushtetit aktual nuk e kërcënojnë ekzistencën e tij përballë mungesës së alternativave politike të vjetëra apo të reja.
Përkundrazi, nëpërmjet reformës në drejtësi Rama jo vetëm ka konsoliduar kredencialet e tij liberale, brenda dhe jashtë vendit, por ka betonizuar edhe më tej pushtetin e tij brenda PS-së. Arrestimi i një kryeministri në detyrë është pothuajse i pamundur, jo vetëm në Shqipëri por edhe në vende me demokraci të konsoliduar. Ndaj arrestimet e bujëshme të SPAK-ut edhe në nivelet më të larta të pushtetit socialist nuk bëjnë gjë tjetër përveçse thellojnë hendekun mes përjetësisë politike të Ramës dhe përkohësisë së politikanëve të tjerë socialist.
E thënë ndryshe, si pasojë e deformimit të thellë të sistemit tonë politik, si në nivel qendror edhe në nivel lokal, liberalizmi politik i qeverisjes aktuale ka shërbyer për të konsoliduar dhe fshehur mungesën e demokracisë dhe për pasojë ka forcuar diktaturën politike të kryeministrit Rama.
Ndaj mund të flasim për një diktaturë liberale, ku demokracia, qoftë si hapësirë ku ndërtohen dhe zgjidhen alternativat qeverisëse, qoftë si pjesmarrje në vendimmarrje apo si llogaridhënie, reduktohet pa përdorur metodat represive të diktaturave apo sistemeve autoritare iliberale. Përkundrazi, vdekja e demokracisë substanciale është shoqëruar me përmirësimin e një numëri procedurash të demokracisë liberale sic janë zgjedhjet apo ndarja mes ekzekutivit dhe gjygjësorit.
Kjo nuk do të thotë aspak që Shqipëria nuk ka nevojë për më shumë liberalizëm, përkundrazi. Pavarësimi i Parlamentit përballë Ekzekutivit në mënyrë që të luajë rolin e monitoruesit dhe ti kërkojë ekzkutivit llogari është i domosdoshëm për demokratizimin e sistemit tonë politik. Ashtu sikurse edhe zgjerimi i hapësirave hetimore për komisionet parlamentare të opozitës.
Ama reforma të tilla liberale nuk do të mund të rrëzojnë dikaturën politike të Ramës për sa kohë liberalizmi si garant i demokracisë ndalon tek pragu i partive politike. Partitë tona politike sot janë hapësira thellësisht totalitare ku procedurat, zgjedhjet, dhe statuti shërbejnë thjesht për përjetësimin dhe konfirmimin e liderit në krye të partisë. Zgjedhje kishte edhe brenda Partisë së Punës dje, por roli i tyre nuk ishte përzgjedhja mes alternativave, por konfirmimi i Enverit dhe ideve të tij në krye të partisë, ashtu sikurse ndodh me Ramën dhe Berishën sot.
Është e vështirë të ndërtosh një demokraci liberale me parti totalitare që reduktohen tek vullneti i liderit. Pasi e kanë boshatisur demokracinë brenda partive liderë të tillë do ta boshatisin atë edhe jashtë tyre. Nuk është rastësi që demokracia shqiptare tashmë është reduktuar në disa procedura elektorale dhe politike që riprodhojnë të njëjtën shumicë (dhe pothuajse të njëjtën opozitë).
Vdekja e demokracisë, debatit dhe diskutimit brenda partive politike ka zhdukur edhe hapësirat demokratike jashtë tyre, hapësira ku diktati i kryeministrit do mund të kontestohej, bashkë me modelin aktual të zhvillimit, apo ku mund të ndërtoheshin alternativa qeverisëse. E kam fjalën jo vetëm për parlamentin dhe pushtetin vendor që janë reduktuar në zgjatime të kryeministrit, por edhe për hapësirën mediatike.
Është shumë e vështirë sot të debatosh në hapësirën tonë mediatike modelin e zhvillimit ekonomik të qeverisë Rama, që është përqendruar tek investitorët strategjik (miliarderët apo oligarkët), nëse ky debat nuk zhvillohet brenda dhe midis partive politike. Për të kuptuar këtë mjafton të dëgjosh heshtjen e thellë dhe të turpëshme që ka mbuluar median tonë mbi modelin e zhvillimit turistik në Sazan.
Është akoma më e vështirë ta kontestosh modelin aktual të zhvillimit që në qendër ka investitorin strategjik dhe jo qyetarin, fshatarin, apo bujqësinë, kur pushteti vendor është krejtësisht impotent dhe i shkëputur nga qytetarët. Pasi ia ka vjedhur të gjitha kompetencat pushtetit vendor kryeminstri Rama ia dhuron lumin, kullotën, lëndinën apo bregun e komunitetit një investitori strategjik duke injoruar opinionin dhe interesat e komuniteteve lokale që janë të papërfaqësuar si nga kryebashkiaku edhe nga një këshill bashkiak anonim që zgjidhet nga listat e mbyllura të partive politike dhe nuk ka fare lidhje direkte me qytetarët.
For this reason, intra-party democracy and local democracy are public issues that determine the quality of our democracy and not simply issues of party militants or territorial and administrative reform. Therefore, they cannot and should not be left solely to the hands of political parties and their leaders. There are many international practices where electoral processes and procedures within parliamentary parties are developed by national electoral institutions.
I think it is a big mistake to see the lack of reform of the DP as a problem solely of democrats or the transformation of the SP into a political barracks as a narrow issue of socialists. We cannot accept, much less normalize, the transformation of the DP and the SP into the private properties of mayors since this political standard undermines our most important public asset, which is democracy, both at the local and central levels.
A political system where local democracy does not exist, where tomorrow the leader of the DP is Argita Berisha and the leader of the SP is Linda Rama, cannot produce democracy, competition and political alternatives. The maximum it can produce is a liberal dictatorship like Rama's today, but tomorrow it will simply end up in a dictatorship./ Written especially for Lapsi.al
Happening now...
The Ukraine summit that ignored the tough questions
Nga Owen Matthews, SPECTATOR
ideas
top
Alfa recipes
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128