FLASH NEWS
Electronic money should be an alternative, not a monopoly
2025-08-18 10:12:41 / IDE
Bank executives frequently lament at conferences and outside of conferences about what they perceive as the overuse of physical cash in the Albanian economy and the underuse of electronic payment instruments. In one case, one of these bankers explicitly called for the country’s laws to be changed and for businesses to be required nationwide to install POS payment processing terminals.
A few days ago, Prime Minister Edi Rama became the next Albanian prime minister to surprise not only Albanians but also the entire world by declaring the ambition to make Albania a global vanguard, the first country in the world without physical money, within the next five years.
Such a bombastic statement cannot be seen otherwise than in the context of the need to draw attention to the context of democratic credentials severely damaged by what international observers described as "massive abuse of state power", "pressure on voters" and "control of the media" during the May 11 parliamentary elections.
However, while we should not worry too much about the risk that we will face the elimination of physical lek by 2030, we should not overlook the fact that the use of electronic money is an alternative that, in a normal situation, saves costs and headaches, while in abnormal situations, it exposes citizens to extortionate fees or the abuse of personal data for reasons of commercial interest, while the lack of non-partisan and professional institutions, or due to the excessive partisanship of the entire state structure, makes it impossible to protect citizens from these abuses.
First, cash has a cost. When printed in a printing house, it costs, while when sent to the user it requires transport with security conditions, which also costs. In contrast, electronic money is not printed and is not transported. It is managed by computer systems, which cost, but are much more convenient than holding physical money. However, in order for the benefits from the savings in the costs of physical money to be shared between providers and users, there needs to be competition. Something that, in the Albanian (and global) banking market, leaves much to be desired.
Bizneset që pranojnë karta bankare, p.sh., paguajnë komisione për çdo transaksion. Komisionet e shërbimeve bankare janë pak a shumë njësoj mes të gjitha bankave, gjë që sugjeron sjellje të koordinuar, gjë që, në legjislacionin shqiptar dhe në legjislacionet e shumë vendeve normale, është e paligjshme. Bankat përdorin gjithashtu praktika abuzive, për shembull, detyrojnë qytetarët që të hapin llogari më vete për karta bankare me funksione të caktuara, përdorin kurse këmbimi me marzhe shumë anormale për botën moderne apo tarifojnë klientët e njëra-tjetrës në mënyrë të tepërt kur këta përdorin pos-e apo ATM të bankave të tjera nga ajo emetuese e kartës.
Nëse nuk keni informacion se si funksionon qarkullimi i parasë elektronike, po jap këtë shpjegim të thjeshtë: Nëse një qytetar klient i bankës A, përdor kartën e tij për të paguar në një dyqan, i cili mban pos dhe ka llogari të bankës B, paraja elektronike kalon përmes një sistemi të menaxhuar nga Banka e Shqipërisë nga llogaria e qytetarit në bankën A te llogaria e biznesit në bankën B. Sistemi, i quajtur AECH, i kushton bankave 4 deri në 8 lekë për transaksion [link]. E njëjta gjë ndodh nëse një qytetar përdor kartën e bankës A për të tërhequr para nga ATM e bankës B. Kostoja e klerimit të pagesës është 4 deri në 8 lekë për bankën, por banka B, në shumë raste në Shqipëri, mban komisione 200, 400 apo 600 lekë, pra komisione qindra herë më të larta se sa kostot.
Arsyeja se pse bankat përdorin praktika të tilla diskriminuese për joklientët është e thjeshtë. Disa njerëz përtojnë të shkojnë te automati i bankës së vet, disa të tjerëve, nuk ua ndjen për komisionet ose janë të pavetëdijshëm për to. Praktika tregtare të tilla normalisht që janë të ndaluara dhe në vende normale, autoritetet rregullatore do të duhej të kishin ndërhyrë për të detyruar bankat të përdorin kushte jodiskriminuese. Ndërhyrje të tilla rregullatore janë në përfitim si të konsumatorit, ashtu edhe të operatorëve. Sepse, bankat, në vend që të shtrijnë rrjetin e vet të ATM-ve në të gjithë vendin, mundet që të shërbejnë klientët e vet përmes ATM-ve të bankave të tjera në zona të caktuara. Kjo nuk ndodh për shkak se autoritetet rregullatore, Banka e Shqipërisë si menaxherja e sistemit të pagesave dhe Autoriteti i Konkurrencës si zyra që mbron konsumatorët nga sjelljet jokonkurruese të bankave, nuk kanë kryer funksionet e veta ligjore.
Gjithsesi, situata më lehtësisht e dallueshme e sjelljes predatore të bankave duket se dallohet te kursi i këmbimit i përdorur si në sportele, ashtu edhe në shërbimet elektronike. Në Shqipëri, këmbimi valutor ofrohet nga dy grupe të mëdha: nga bankat dhe nga agjencitë e këmbimit valutor. Logjikisht, bankat, me sistemet e shërbimeve automatike elektronike, janë në pozicionin për të konkurruar me lehtësi të madhe agjencitë e këmbimit valutor, të cilat ofrojnë shërbime në dyqane fizike, ku paguajnë qira, punëtorë dhe ku përpunojnë paranë fizike. Përkundrejt këtyre, këmbimi elektronik i parasë duhet të kushtojë shumë më pak. Por në praktikë, e kundërta ndodh. Në agjencitë e këmbimit valutor, euro shitet me një marzh zakonisht jo më të lartë se sa 0.5% se sa mesatarja dhe blihet me një marzh jo më të ulët se sa 0.5% nga mesatarja. Por nëse përdor aplikacionet e bankave, këto e shesin euron 2 apo 3% më shtrenjtë dhe e blejnë 2 apo 3% më lirë se sa mesatarja.
Siç dallohet, shërbimi që teorikisht duhej të kushtonte më lirë në aplikacionet e parasë elektronike, kushton në fakt pesë apo gjashtë herë më shtrenjtë. Arsyeja se pse bankat e bëjnë këtë duket se lidhet me dëshirën për të zhvatur nga paratë e qytetarëve një shumë të majme duke shfrytëzuar faktin se, disa nga konvertimet që qytetarët bëjnë, janë në shuma të papërfillshme dhe qytetarit nuk i leverdis taksirati të tërheqë paratë në bankë për të përdorur shërbimet e agjencive të këmbimit valutor. Ndërsa bizneseve të mëdha u ofrohen kushte speciale të negociuara për këmbimin valutor. Bizneset e vogla, ato që nuk kanë shuma të konsiderueshme për të këmbyer, ose do të duhet të harxhojnë kohë ose duhet të pranojnë marzhet zhvatëse të bankave.
Nga këto të gjitha, abuzimi me mungesën e edukimit financiar të qytetarëve përmes kurseve shumë të tepruara të këmbimit valutor, në rastet kur qytetarët përdorin karta të emetuara në monedhë tjetër, e bën, për biznesin ashtu edhe për individin, shpesh me leverdi përdorimin e parasë fizike përkundrejt asaj elektronike. Turistët e huaj që janë mësuar nëpër botë të përdorin kartë, vijnë në Shqipëri dhe përballen me tarifa të paimagjinueshme kur tërheqin në bankomate, tarifa që mbahen nga bankat shqiptare pikërisht për shkak se autoritetet rregullatore kanë dështuar të bëjnë punën e vet.
The consequences are not only for citizens, but also for the economy as a whole. The use of predatory practices in business brings profits at the expense of trust. But this is another topic. What is worth saying at present is that, if the state, at the request of the banks, or due to the fantasy of the prime minister, sets conditions that force citizens to use bank services without having a valid alternative, these predatory practices become private taxes. In this context, an intervention to limit, for example, the right of business to use cash as a more economical alternative to the electronic money offered by banks, regardless of whether or not it can be sold as a platform against informality and other such tales, could create unpleasant monopolies, of the many from which Albanians already suffer, with long-term negative consequences for the entire economy.
Happening now...
The Ukraine summit that ignored the tough questions
Nga Owen Matthews, SPECTATOR
ideas
top
Alfa recipes
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128